ONZ będzie chronić 60% „niczyjego” oceanu

W miniony piątek dzięki głosom Sierra Leone i Maroka w piątek udało się skompletować ostatnie z brakujących głosów niezbędnych do ratyfikacji porozumienia w sprawie zrównoważonego użytkowania zasobów morskich. Dzięki temu 60% powierzchni oceanu znajdującej się poza jurysdykcją jakiegokolwiek kraju będzie objęte ochroną.

Ocean jest wspólny

Traktat jest pierwszym tak obszernym porozumieniem międzynarodowym od czasu UNCLOS (Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawie morza) z 1982 roku. Prace nad jego ratyfikacją ruszyły dokładnie 2 lata temu – we wrześniu 2023 roku. Do ratyfikacji tego porozumienia potrzebnych było 60 głosów i… cóż, różnie to z nimi bywało. Przykładowo Stany Zjednoczone najpierw podpisały porozumienie (jeszcze za administracji Joe Bidena), ale potem zastąpił go Donald Trump, który stwierdził, że USA jednak wycofują się z tej umowy. Dlaczego tak właśnie zdecydował – o tym za chwilę.

Najważniejsze, że dzięki podpisom Maroka i Sierra Leone, udało się zebrać niezbędną liczbę głosów. Jest to szczególnie ważne w czasach zmian klimatycznych, które mają znaczący, negatywny wpływ na bioróżnorodność w oceanach. Postanowienia traktatu zaczną obowiązywać w styczniu 2026 roku.

Co to za porozumienie?

Traktat o ochronie różnorodności biologicznej na pełnym morzu zakłada, że 60% oceanu pozostającego poza jurysdykcją wyłącznych stref ekonomicznych poszczególnych państw będzie podlegać ochronie prawnej. Ten dokument reguluje, w jaki sposób kraje, ale też korporacje czy instytucje naukowe mogą wykorzystywać te obszary do prowadzenia swojej działalności. Nie reguluje on kwestii prowadzenia połowów na pełnym morzu, które podlegają innym międzynarodowym organizacjom. Dzięki traktatowi:

• powstaną nowe obszary chronione na pełnym morzu,
• morskie zasoby genetyczne (w tym algi i bakterie) uznawane będą za wspólne dziedzictwo ludzkości, a korzyści z nich płynące będą dzielone pomiędzy poszczególne kraje,
• działania mające negatywny bądź nieznany wpływ na organizmy morskie będą podlegały obowiązkowej ocenie oddziaływania na środowisko przeprowadzanej przez międzynarodowy organ naukowo-techniczny, a następnie muszą być zatwierdzane przez kraje członkowskie podczas cyklicznych spotkań.

O co chodzi z USA?

Donald Trump wycofał się z ratyfikacji traktatu – i trzeba podkreślić, że nie był to ani przypadek, ani chęć postąpienia na przekór temu, co ustalił przeciwnik polityczny. Tak naprawdę chodzi tutaj o… to, co zawsze, czyli o pieniądze. Ratyfikacja traktatu zbiegła się w czasie z zatwierdzeniem przez administrację Trumpa nowych przepisów. Dotyczą one wydawania przez USA licencji umożliwiających wydobycie minerałów na głębokich wodach międzynarodowych (tzw. high seas). Sam fakt, że ktoś zgadza się (za pieniądze) na eksploatację wspólnego dobra jest co najmniej kontrowersyjny.

Ponadto postawa administracji Trumpa stoi w sprzeczności ze zwyczajowym prawem mórz, a przede wszystkim z ustaleniami ISA (International Seabed Authority) oraz wspomnianej wyżej konwencji UNCLOS (Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawie morza, United Nations Convention on the Law of the Sea). USA nie ratyfikowały UNCLOS, chociaż podpisały tzw. porozumienie implementacyjne. Postawa Stanów Zjednoczonych wobec ochrony oceanów została skrytykowana przez Unię Europejską i... Chiny. Może czas na nowy sojusz?